Trà Chanh: Từ Vỉa Hè Đến Chuỗi Hệ Thống – Cuộc Đua Sống Còn Của Thị Trường Đồ Uống

Trà Chanh Từ Vỉa Hè Thành Đối Thủ Của Cafe Muối, Trà Sữa

Thị trường đồ uống luôn biến động với những “cơn sốt” ngắn hạn và sự cạnh tranh khốc liệt. Trong khi nhiều thương hiệu sớm nở tối tàn, trà chanh lại chứng minh sức sống mãnh liệt, từ những gánh hàng rong giản dị đến các chuỗi cửa hàng quy mô lớn.

Câu chuyện bắt đầu từ năm 2012, khi quán trà chanh vỉa hè đầu tiên xuất hiện trên phố. “Rảnh không, trà chanh vỉa hè chém gió đi?” – câu nói quen thuộc gắn liền với hình ảnh những buổi chiều thư giãn, trò chuyện bên ly trà chanh chua ngọt, cùng hạt hướng dương trên vỉa hè. Sự lan tỏa nhanh chóng của mô hình này, đặc biệt tại khu vực tập trung đông người, đã tạo nên một hiện tượng văn hóa ẩm thực đường phố.

Trà chanh vốn có vị chua nhưng lại mang đến cảm giác “ngọt ngào”, trong khi trà sữa thường rất ngọt nhưng lại có thể để lại dư vị “đắng”. Vào khoảng năm 2014, các quán trà chanh vỉa hè dần trở nên ít phổ biến hơn do sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các loại trà sữa Đài Loan, mà nhiều quán mua bản quyền từ các thương hiệu gốc Đài Loan hoặc tự chế biến theo công thức tương tự.

Sau đó, trà sữa trân châu đường đen bắt đầu nổi lên, với những cái tên tiêu biểu như The Alley và Share Tea. Sự bùng nổ của các thương hiệu trà sữa nổi tiếng như Ding Tea, Gongcha, Tocotoco, Trà Sữa Hoa Nắng, Royal Tea, Share Tea và KOI Thé đã khiến trà chanh vỉa hè trở nên kém phổ biến hơn.

Khi nhiều quán trà chanh buộc phải đóng cửa sau khi mở rộng vào miền Nam, đã có nhiều nghi ngờ về khả năng duy trì của mô hình trà chanh trong ngành thực phẩm và đồ uống. Nhiều chuyên gia cho rằng đây có thể chỉ là một trào lưu nhất thời.

 Trà Chanh: Từ Vỉa Hè Đến Chuỗi Hệ Thống – Cuộc Đua Sống Còn Của Thị Trường Đồ Uống

Tuy nhiên, trà chanh đã nhanh chóng trở lại theo một hình thức mới và quy mô lớn hơn. Những quán trà chanh mới được nâng cấp với nhiều biến tấu về hương vị và cách trình bày, đặc biệt là không gian kinh doanh rộng rãi và được đầu tư bài bản. Các chuỗi trà chanh nổi bật như Trà chanh Bụi phố và Chill Bụi phố đã mở hơn 300 cửa hàng, trong khi Chill đã có hơn 100 cửa hàng trên toàn quốc. Chuỗi trà chanh Tmore cũng đã mở hơn 150 cửa hàng.

Vợ chồng sáng lập thương hiệu Tmore, sau khi bán công ty, đã thành lập chuỗi trà sữa ô long Phê La, cũng rất thành công trước khi bán tiếp cho công ty Katinat.

Chill là một trong những thương hiệu trà chanh đầu tiên áp dụng mô hình nhượng quyền, với không gian rộng rãi, giá cả hợp lý và chú trọng chất lượng phục vụ. Một chủ quán Chill tại Hà Nội cho biết chi phí nhượng quyền chỉ từ khoảng 10 triệu đồng, trong khi chi phí máy móc dao động từ 20 đến 40 triệu đồng.

Dù trước đây trà chanh có thể mang lại “hương vị chua” cho các chủ quán, hiện tại nó lại tạo ra “hương vị ngọt ngào”. Ngoài các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu, trà chanh còn được mở rộng ra khắp các tỉnh miền Bắc như Hải Phòng, Quảng Ninh và Bắc Ninh.

Theo một chuyên gia trong ngành F&B, kinh doanh trà chanh thu hút nhiều đối tượng khách hàng, với công thức pha chế đơn giản và vốn đầu tư không quá cao, do đó rất được các bạn trẻ ưa chuộng.

Ngược lại, trà sữa dường như đã không còn giữ được sự ngọt ngào ban đầu, chỉ còn lại dư vị “đắng” đối với các doanh nghiệp đã đầu tư lớn vào các chuỗi quán. Vào năm 2018, sữa tươi trân châu đường đen là món đồ uống bán chạy nhất trong các tiệm trà sữa, với giá bán cao nhất từ 50.000 đến 60.000 đồng mỗi cốc.

Mặc dù xu hướng sữa chua trân châu Hạ Long bắt đầu nổi lên từ đầu năm 2020 tại Hạ Long, Quảng Ninh và dần mở rộng ra Hà Nội cũng như các tỉnh thành khác từ Bắc vào Nam, nhưng trà sữa Đài Loan chỉ thực sự suy giảm mạnh mẽ kể từ cuối năm 2020 khi dịch Covid-19 bùng phát.

Nhiều quán trà sữa từng rất phổ biến tại Hà Nội và TP.HCM đã phải đóng cửa. Đặc biệt, ở hai con phố nổi tiếng với trà sữa ở quận 11, TP.HCM—Ngô Đức Kế và Huỳnh Thúc Kháng, khu vực dưới chân tháp Bitexco Financial Towers—các biển hiệu trà sữa đã bị thay thế bằng nhiều loại hình kinh doanh khác.

Vào năm 2018, theo một khảo sát không chính thức, khu vực này có hơn 20 quán trà sữa với các thương hiệu như Tocotoco, Trà Sữa Hoa Nắng, KOI Thé và Gongcha. Hiện tại, chỉ còn lại KOI Thé. Trà sữa, vốn là một trào lưu ngắn hạn, đã kết thúc thời kỳ thịnh vượng, tương tự như trà mãng cầu mà vừa qua cũng chỉ là một trào lưu thoáng qua. Trà sữa dần trở nên không phổ biến do bị chỉ trích là nguyên nhân gây béo phì cho học sinh và giới trẻ.

Trà sữa ô long và cà phê muối: Xu hướng mới hay chỉ là một làn sóng tạm thời?

Theo một khảo sát gần đây của iPOS.vn, người tiêu dùng trẻ đang có xu hướng chi tiêu nhiều hơn. Cụ thể, 47,5% khách hàng tham gia khảo sát cho biết mức chi tiêu của họ trong 6 tháng đầu năm nay đã tăng so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt, nhóm tuổi từ 23 đến 25 có tỷ lệ tăng chi tiêu cao nhất. Do đó, câu hỏi được đặt ra là liệu các xu hướng hiện tại như trà sữa từ trà ô long và cà phê muối có phải là những xu hướng lâu dài hay chỉ là những trào lưu nhất thời?

Nhìn lại mô hình thành công của Phở 24, một thương hiệu nổi tiếng trong lĩnh vực nhượng quyền tại Việt Nam, có thể rút ra bài học quan trọng. Tiến sĩ Lý Quí Trung, đồng sáng lập và Chủ tịch Nam An Group (sở hữu Phở 24 trước khi bán cho Highlands Coffee, hiện thuộc Tập đoàn Jollibee của Philippines), đã khai trương cửa hàng Phở 24 đầu tiên vào tháng 6/2003 tại số 5 Nguyễn Thiệp, quận 1, TP.HCM với vốn đầu tư ban đầu 1 tỷ đồng.

Ông Trung được coi là một trong những người tiên phong mang mô hình nhượng quyền vào Việt Nam. Tuy nhiên, sau một thời gian phát triển mạnh mẽ, Phở 24 đã trải qua giai đoạn suy thoái, kể cả sau khi được Jollibee mua lại.

Theo chuyên gia tư vấn doanh nghiệp Nguyễn Trung Thẳng, có nhiều loại mô hình kinh doanh chuỗi, bao gồm công ty sở hữu và vận hành (Company Own Company Operate – COCO), công ty sở hữu người bán vận hành (Company Own Dealer Operate – CODO), và người bán sở hữu và vận hành (Dealer Own Dealer Operate – DODO). Mô hình nhượng quyền (một dạng của DODO) mà Phở 24 đã áp dụng phải đối mặt với áp lực lớn trong việc duy trì chất lượng và sự đồng nhất.

Ông Thẳng cho biết, mô hình nhượng quyền đòi hỏi sự kiểm tra liên tục và nếu bên nhận nhượng quyền không đáp ứng các tiêu chuẩn, hợp đồng phải được chấm dứt để bảo vệ hình ảnh thương hiệu. Đây là lý do nhiều chuỗi đồ uống như trà sữa và sữa chua trân châu Hạ Long không thành công. Mô hình chỉ là điểm khởi đầu; nếu nhà đầu tư hoặc chủ doanh nghiệp thiếu chiến lược phát triển và năng lực quản lý, khả năng thất bại là rất cao.